Ra đời với tính chất một tác phẩm báo chí nhưng "Dân vận" đã trở thành "Cương lĩnh", thành đường lối chiến lược lâu dài, xuyên suốt đối với công tác vận động quần chúng của Ðảng, tập hợp lực lượng qua các thời kỳ, làm nên thành công trong sự nghiệp cách mạng và ngày ra đời tác phẩm - ngày 15-10 hàng năm - đã được Trung ương quyết định lấy làm "Ngày truyền thống công tác dân vận của Ðảng", cũng là "Ngày dân vận của cả nước".

     Cùng với chặng đường 50 năm thực hiện Di chúc thiêng liêng của Bác, mỗi cán bộ, đảng viên tiếp tục nhận thức sâu sắc tác phẩm "Dân vận" của Bác, nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với nhân dân, góp phần làm bền chặt mối quan hệ máu thịt giữa Ðảng với nhân dân.

     Là người sáng lập và rèn luyện Ðảng, đồng thời là người tổ chức, tập hợp lực lượng, vận động quần chúng tham gia các phong trào cách mạng, trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình, cho đến lúc để lại Di chúc, Bác luôn dành tâm huyết bồi đắp, củng cố mối quan hệ mật thiết giữa Ðảng với Nhân dân thông qua cầu nối là công tác dân vận, sao cho Ðảng luôn "một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc" và Nhân dân "luôn luôn đi theo Ðảng, rất trung thành với Ðảng"

    (1). Lời mở đầu tác phẩm được Bác viết như một lời phê bình vừa thẳng thắn, sâu sắc, vừa chân tình, bao dung và vẫn vẹn nguyên giá trị thời sự "Vấn đề Dân vận nói đã nhiều, bàn đã kỹ nhưng vì nhiều địa phương, nhiều cán bộ chưa hiểu thấu, làm chưa đúng, cho nên cần phải nhắc lại".

    Từ sự "cần phải nhắc lại" đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại một tác phẩm chính luận là kết tinh dòng chảy tư tưởng của Người về mối quan hệ mật thiết giữa Ðảng với nhân dân, là sự phát triển đường lối chiến lược về tập hợp lực lượng cách mạng và công tác vận động quần chúng đã được thể hiện trong nhiều tác phẩm nổi tiếng trước đó như "Ðường cách mệnh" (1927), "Lịch sử nước ta" (1942), "Chính phủ là công bộc của dân" (1945), "Sao cho được lòng dân" (1945), "Ðời sống mới" (1947), "Sửa đổi lối làm việc" (1947)...

     Chỉ với gần 650 từ nhưng "Dân vận" đã thể hiện một cách toàn diện, hoàn chỉnh, cô đọng, khúc chiết, dễ hiểu, dễ nhớ tư tưởng của Người về những vấn đề cốt lõi nhất của công tác dân vận cả về lý luận và thực tiễn, đó là mối quan hệ giữa phát huy quyền làm chủ của nhân dân với công tác dân vận; quan điểm, nguyên tắc tiến hành công tác dân vận; trách nhiệm vận động quần chúng của cả hệ thống chính trị; phương pháp vận động quần chúng và những phẩm chất cần có đối với người làm công tác dân vận. Tác phẩm đã phản chiếu sinh động, trọn vẹn cả tư tưởng, đạo đức và phong cách dân vận Hồ Chí Minh.

    Nhìn rõ vai trò to lớn của nhân dân, đặt niềm tin vững chắc và khẳng định cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, Bác đã cô đúc, thể hiện đặc sắc lý luận về dân chủ xã hội chủ nghĩa thông qua mối tương quan giữa Nhà nước với nhân dân: "Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ trung ương do dân cử ra. Ðoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên.

    Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân". Tư tưởng trọng dân, luôn đặt nhân dân ở vị trí trung tâm của Chủ tịch Hồ Chí Minh trước hết khởi nguồn từ lòng yêu nước thương nòi, từ những trải nghiệm của chính Người trong những năm tháng cần lao vô sản, từ niềm tự hào, kế thừa và phát triển truyền thống quý báu về tập hợp sức mạnh quần chúng nhân dân được hun đúc suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, kết hợp với sự vận dụng sáng tạo giá trị lý luận thời đại của chủ nghĩa Mác - Lê-nin về công tác vận động quần chúng. Mỗi một chữ "dân" được Người sử dụng gắn với sự nhấn mạnh "vì dân", "của dân", "do dân cử ra", "do dân tổ chức nên" được Bác trân trọng khẳng định vị trí là người làm chủ, vừa có lợi ích, vừa có trách nhiệm đối với sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc, đổi mới, xây dựng đất nước.

    Từ mối quan hệ khăng khít giữa dân chủ và dân vận, từ mối tương quan giữa Nước và Dân, Bác nêu: "Dân vận là vận động tất cả lực lượng của mỗi một người dân không để sót một người dân nào, góp thành lực lượng toàn dân, để thực hành những công việc nên làm, những công việc Chính phủ và Ðoàn thể đã giao cho". Do vậy, công tác dân vận phải là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, phải được mọi cán bộ chính quyền và đoàn thể tiến hành thường xuyên trong mọi hoàn cảnh, mọi địa bàn, hướng tới mọi tầng lớp nhân dân, tập hợp, củng cố, khơi dậy được nguồn sức mạnh toàn dân.

    Chính mạch nối bền chặt giữa Ðảng với Nhân dân thông qua công tác vận động quần chúng tạo nên sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, đây chính là cốt lõi tư tưởng đại đoàn kết rộng rãi, lâu dài, chân thành, triệt để của Chủ tịch Hồ Chí Minh, xem trọng vai trò của công tác dân vận trong xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc gắn với mục tiêu thực hành dân chủ, bảo đảm sự nghiệp cách mạng không xa rời bản chất "của dân, do dân, vì dân" và phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra".

    Với Bác, công tác dân vận rất rõ ràng, sâu sắc nhưng cũng thật giản dị, gần gũi, đó là, phải giải thích cho mỗi một người dân hiểu được lợi ích và nhiệm vụ của mình; thứ hai là phải tạo được sự đồng thuận, bất kỳ việc gì cũng phải bàn bạc, hỏi ý kiến và kinh nghiệm của dân, cùng dân xây dựng kế hoạch; thứ ba là động viên và tổ chức toàn dân thực hiện và theo dõi, giúp đỡ, đôn đốc, khuyến khích dân; thứ tư, khi thực hiện xong phải cùng dân đánh giá lại công việc, rút kinh nghiệm, phê bình, khen thưởng. Ðây chính là nền tảng tư tưởng được Ðảng quán triệt, vận dụng, phát triển trong cơ chế "Ðảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ" và phương châm "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra".

    Ðể giải quyết các câu hỏi "Dân vận là gì?", "Ai phụ trách dân vận?", "Dân vận phải thế nào?" Bác đã nêu ví dụ về phong trào thi đua cho đủ ăn, đủ mặc, gửi gắm trong đó những hàm ý sâu sắc và phê phán những khuyết điểm lớn trong thực hành dân vận; nêu trách nhiệm của những cán bộ của Ðảng trực tiếp vận động quần chúng gắn với nhiệm vụ và công việc chuyên môn của mình, qua đó khẳng định công tác dân vận là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Dân vận không phải việc làm đơn lẻ của mỗi cán bộ, Bác nhấn mạnh tinh thần tập thể, sự chung tay góp sức qua việc "cùng nhau bàn tính kỹ càng", "cùng nhau chia công rõ rệt", "cùng nhau đi giải thích cho dân hiểu".

    Sự hợp tác mật thiết, phối hợp chặt chẽ, bàn bạc kỹ lưỡng, phân công rõ ràng theo chức năng, nhiệm vụ cho từng cơ quan, tổ chức, cán bộ, đảng viên trong hệ thống chính trị là yếu tố quan trọng để công tác dân vận thành công. Trong thực hành dân vận, phải coi trọng tuyên truyền, giải thích để "dân hiểu, dân nhớ, dân theo, dân làm"

    (2) nhưng phương pháp thì không chỉ nói suông, ngồi viết mệnh lệnh mà phải "thật thà nhúng tay vào việc", thường xuyên gắn bó, động viên, khuyến khích, đôn đốc, theo dõi, giúp đỡ nhân dân giải quyết những điều khó khăn.

    "Cán bộ là cái gốc của mọi công việc", luôn trăn trở với việc rèn luyện, xây dựng đội ngũ cán bộ, trong "Dân vận", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đúc kết ngắn gọn những yêu cầu về phẩm chất, phong cách của người làm công tác dân vận, đó là "óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm", sao cho chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước đi vào cuộc sống, đến được với dân.

    "Óc nghĩ" đòi hỏi không ngừng suy nghĩ, tìm tòi, nâng cao năng lực để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ, không làm bừa, làm ẩu, làm cho xong; "mắt trông" đề cao năng lực thực tiễn, theo dõi, nắm vững tình hình, có giải pháp hiệu quả, không quan liêu, vô cảm, xa rời quần chúng; "tai nghe, chân đi" là thường xuyên, chủ động đến với dân, hướng về cơ sở để lắng nghe, tiếp nhận ý kiến nhân dân, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng chính đáng, phát hiện, xử lý nghiêm những việc làm ảnh hưởng đến niềm tin của nhân dân với Ðảng; lời nói phải đi đôi với việc làm, tránh tình trạng "Vận được thì tốt, vận không được cũng mặc" hoặc "Trên giấy tờ thì cái gì cũng có. Nhưng sự thật, thì việc gì cũng uể oải, lúi xùi"

     (3). Bác nhắc nhở cán bộ tinh thần xung phong thi đua, nêu gương, làm mẫu từ lời nói đến hành động cho dân tin, dân phục, dân yêu, từ đó làm dấy lên phong trào thi đua trong nhân dân. Theo Bác, đó chính là biện pháp thiết thực nhất, có giá trị lan tỏa nhất, cách gây dựng tốt nhất tình cảm trong dân "sẽ giúp cho việc tuyên truyền kết quả gấp bội"

    (4). Ðề cao vai trò, giá trị quan trọng của công tác dân vận "Dân vận kém thì việc gì cũng kém. Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công", Bác thẳng thắn chỉ ra khuyết điểm và phê bình những cán bộ coi thường, tự cho mình không có trách nhiệm dân vận và bố trí không đúng cán bộ làm công tác dân vận, làm giảm sút quan hệ giữa Ðảng với nhân dân, giảm nhiệt tình cách mạng, không phát huy được khả năng to lớn của nhân dân. Trước lúc đi xa, trong Di chúc Bác vẫn đau đáu về công tác xây dựng đội ngũ cán bộ xứng đáng với tầm vóc, vị thế của một Ðảng cầm quyền duy nhất: "Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Ðảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành của nhân dân".

      Nhận thức sâu sắc về giá trị to lớn, bền vững của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong công tác dân vận, nhiều năm qua, cùng với sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, Ðảng đã ban hành nhiều nghị quyết cụ thể hóa chủ trương, đường lối đối với công tác dân vận, đây là quá trình kế thừa, vận dụng và phát triển những giá trị đúc kết từ quan điểm về công tác dân vận của Bác. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội khẳng định "Toàn bộ hoạt động của Ðảng phải xuất phát từ lợi ích và nguyện vọng chính đáng của nhân dân.

     Sức mạnh của Ðảng là ở sự gắn bó mật thiết với nhân dân". Hiến pháp năm 2013, tại Ðiều 4 đã bổ sung "Ðảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết với Nhân dân, phục vụ Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân về những quyết định của mình". Ðể tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác dân vận của Ðảng trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Ðảng (khóa XI) đã ban hành Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 3-6-2013 về tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Ðảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới.

       Nghị quyết Ðại hội XII, nội dung về công tác dân vận nhấn mạnh "Ðội ngũ cán bộ, đảng viên phải thật sự tin dân, trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, dựa vào dân, có trách nhiệm với dân", quan tâm giải quyết những vấn đề thiết thực, những bức xúc trong nhân dân; tiếp tục hoàn thiện thể chế "Ðảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ" và phương châm "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra"; đẩy mạnh công tác dân vận của hệ thống chính trị, nhất là dân vận các cơ quan nhà nước và yêu cầu xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Trên cơ sở đó, tạo sự đồng thuận xã hội, phát huy dân chủ, động viên nhân dân tham gia thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật của Ðảng, Nhà nước, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xây dựng Ðảng và Nhà nước trong sạch, vững mạnh.

      Mười năm qua, từ ngày phát động, phong trào "Dân vận khéo" đã được các cấp ủy, tổ chức đảng trên cả nước quan tâm thúc đẩy trở thành cuộc vận động sâu rộng với hàng vạn mô hình, điển hình dân vận khéo trên mọi lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội đất nước, trong mọi giai tầng xã hội chính là quá trình nâng cao nhận thức, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, đảng viên, lan tỏa sâu sắc giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong công tác dân vận, đưa tâm huyết mà Bác gửi trong tác phẩm "Dân vận" vào thực tiễn cuộc sống.

      Việc nhận thức đầy đủ tác phẩm "Dân vận" của Bác, nhận thức sâu sắc ý nghĩa "Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ trung ương do dân cử ra. Ðoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân" trong thực tiễn hôm nay sẽ là yêu cầu quan trọng đối với công tác dân vận của Ðảng, trên cơ sở đó, làm cho công tác vận động các tầng lớp nhân dân ngày càng đi vào thực chất, lấy sự hài lòng và niềm tin của nhân dân là thước đo cho sự nỗ lực của các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, hệ thống chính trị, niềm tin đó cũng chính là sức mạnh để Ðảng tiếp tục lãnh đạo đất nước, dân tộc vượt qua thách thức, đạt được các mục tiêu cho giai đoạn tiếp theo - năm 2030, 100 năm thành lập Ðảng và năm 2045, 100 năm thành lập Nước.